Savaş alanlarında gazeteciliğin tarafsızlık ilkesi zedelenebiliyor

Gazetecilerin çatışma bölgelerinde nasıl davranacaklarını, tehlikeleri nasıl tanıyacaklarını ve güvenliği nasıl sağlayacaklarını öğrenmeleri gerektiğini belirten uzmanlar, tehlikeli durumlarla başa çıkma marifetlerini edinebilecekleri mesleksel eğitimlerden geçmelerinin koşul olduğunu söylüyor. Savaş devirlerinde tarafsız kalmanın herkes için sıkıntı olduğunu hasebiyle gazetecilerin de bu bahiste zorlanabildiğini lisana getiren Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Savaş muhabirleri savaş ve çatışma durumlarında tarafsızlık prensibini koruma konusunda sağlam bir temele sahip olmalılar.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Doç. Dr. Gül Esra Atalay, savaş bölgelerinde muhabirlik yapma konusunu kıymetlendirdi.

Savaş muhabirliği için mesleksel eğitim gerekiyor

Savaş muhabirlerinin can güvenliklerini tehdit eden olaylarla karşılaşabildiklerini tabir eden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla çatışma bölgelerinde nasıl davranacaklarını, tehlikeleri nasıl tanıyacaklarını ve güvenliği nasıl sağlayacaklarını öğrenmeliler. Örneğin mayın tarlalarından kaçınma, birinci yardım, savaş ve çatışma bölgesinde inançlı bir halde hareket etme ve tehlikeli durumlarla başa çıkma marifetlerini edinebilecekleri mesleksel eğitimlerden geçmeleri kural.” dedi.

Gidilen bölgenin halkıyla âlâ irtibat haberin hakikat ve istikrarlı olması açısından önemli!

Savaş periyotlarında tarafsız kalmanın herkes için sıkıntı olduğunu münasebetiyle gazetecilerin de bu hususta zorlanabildiğini lisana getiren Atalay, şöyle devam etti:

“Savaş muhabirleri savaş ve çatışma durumlarında  tarafsızlık unsurunu müdafaa konusunda sağlam bir temele sahip olmalılar. Savaşı körükleyen, şiddeti öven bir haber lisanı yerine barış gazeteciliği prensipleriyle uyumlu olacak halde, savaşın taraflarını uzlaştırmaya, çatışmayı azaltmaya yarayacak bir telaffuz geliştirebilme konusunda donanımlı olmaları gerekiyor. 

Savaş bölgelerine giden muhabirler, gittikleri bölgenin tarihini, kültürünü, lisanını ve siyasi dinamiklerini anlayabilecek yetkinlikte olmalılar. Bölge halkıyla uygun irtibat kurmak ve onların perspektiflerini anlamak, yapılacak haberin gerçek ve istikrarlı olması için önem arz ediyor. Savaş muhabirleri gitmeden önce bu hususlarda hazırlık yapmalı.”

Savaş muhabirleri de askerler üzere etkileniyor

Öte yandan savaş bölgelerinde çalışmanın, muhabirler üzerinde önemli ruhsal tesirlere sahip olabileceğini de anlatan Atalay, “Yapılan araştırmalar savaş muhabirlerinin savaşan askerlerle eşit düzeyde olumsuz tesirlere maruz kaldığını gösteriyor. Bu nedenle, gerilimle başa çıkma, travma sonrası gerilim bozukluğu belirtilerini tanıma konusunda gazetecilere kesinlikle eğitim verilmesi gerekiyor. Savaş muhabirleri ruhsal sıhhatleri tehlikeye düştüğünde takviye istemekten çekinmemeli, haber kuruluşları da bu dayanakları çalışanlarından esirgememeli. Muhabirler, güvenliklerini daima gözden geçirmeli, riskleri önceden kıymetlendirmeli ve gerektiğinde haber yapma sürecini durdurmalı yahut geri çekilmelidirler. Buna uymak kendi güvenliklerini ve grubun güvenliğini sağlama açısından kritik önem taşıyor.” dedi. 

Güvenilir kaynaklarla irtibat kurulmalı

Savaş bölgelerinde çalışan muhabirlerin gerçek ve sağlam bilgiye ulaşmak için her şeyden önce mahallî kaynaklarla direkt irtibat kurması gerektiğine vurgu yapan Atalay, şöyle dedi:

“Yerel halk, görgü şahitleri ve olayların direkt şahitleri oldukları için birinci elden bilgi almak mümkün oluyor. Bölgedeki bağımsız gazetecilerle işbirliği yapmak, lokal bilgiye ulaşmayı ve olayları daha âlâ anlamayı kolaylaştırabiliyor. Bu işbirliği sayesinde gazeteciler direkt bölgede yaşanan olaylar hakkında perspektiflerini derinleştirebilirler.

Uluslararası haber ajansları ve emniyetli medya kuruluşları, ekseriyetle savaş bölgelerinden gelen haberleri doğrulamak ve emniyetli bilgi sağlamak için efor gösterirler. Bu kaynaklar, güvenilirlikleri için çoklukla çeşitli doğrulama süreçleri kullanırlar, münasebetiyle   savaş muhabirleri için de emniyetli bir haber kaynağıdırlar.” 

Sosyal medya içeriği manipüle edilebiliyor

Sosyal medya platformları ve mahallî internet kaynaklarının savaş bölgelerindeki aktüel olaylar hakkında anlık bilgi sağlayabildiğini de kaydeden Atalay, “Ancak toplumsal medya içeriği manipüle edilebilir yahut aldatıcı olabildiği için savaş devirlerinde bir çok farklı kaynaklardan doğrulatmadan kullanılmamalıdır.” diye konuştu. 

Atalay, Birleşmiş Milletler üzere memleketler arası kuruluşların bölgedeki durum hakkında rapor yayımladıklarını, münasebetiyle savaş muhabirleri için bu raporların da muteber bilgi kaynağı olduğunu söyledi.

Haberler yayınlamadan önce kesinlikle doğrulanmalı

Savaş ortamının manipülatif yahut aldatıcı bilgilerin süratle üremesine  neden olabildiğine de işaret eden Atalay, “Savaş muhabirleri, haberlerini yanlışsız ve sağlam kaynaklardan elde etmeli ve manipülasyondan kaçınmalı. Haberleri doğrulamak için gayret sarf etmek, farklı kaynaklardan bilgi almak ve haberleri yayınlamadan önce kapsamlı bir doğrulama süreci yürütmek savaş ve çatışma bölgelerinde çok daha önemli hale geliyor. Gazeteciler süratle savaş bölgesinden haber geçme telaşı içerisinde bu adımları atlamamalı. Savaş bölgelerinde muhabirler, röportaj yaparken yahut imaj alırken insanların mahremiyetine hürmet göstermeli, onların onayını almalı ve hassaslık göstererek, yayınlamadan önce bu malzemeleri dikkatlice gözden geçirmelidirler.” halinde bilgi verdi.

Savaş muhabirleri bir taraf üzere davranmamalı

Savaş alanlarında gazeteciliğin tarafsızlık unsurunun zedelenebildiğini de lisana getiren Atalay, “Savaş muhabirleri bir taraf üzere davranmak yerine, kamuoyunu bilgilendirme misyonuna hizmet edecek halde haber yapmalı.” dedi.

Savaş bölgesinde ne cins takviyeler alınabilir?

Savaş bölgelerinde muhabirlerin çalışmalarını sürdürebilmeleri için memleketler arası yardım kuruluşları ve hükümetlerin ne çeşit dayanaklar sağlaması gerektiği konusunda da Atalay, şöyle devam etti:

“Uluslararası yardım kuruluşları ve hükümetler, mahallî güvenlik güçleriyle iş birliği yaparak savaş bölgelerindeki muhabirlerin güvenliğini sağlamak için eğitim, danışmanlık ve fizikî muhafaza sağlayabilirler. Hükümetler yahut yardım kuruluşları, muhabirlerin seyahatleri, konaklamaları ve haber kaynakları için lojistik dayanak sağlayabilirler.  Güvenli ulaşım, konaklama imkanları yahut haber yapmak için gerekli ekipmanların temini üzere mevzularda bu dayanağa muhabirlerin alanda çok muhtaçlığı oluyor. Savaş bölgelerinde çalışmak, muhabirler üzerinde önemli ruhsal tesirlere sahip olabilir. Memleketler arası yardım kuruluşları yahut hükümetler, muhabirler için psikososyal takviye programları sunarak travma sonrası gerilim bozukluğu üzere mevzularda yardımcı olabilirler. Memleketler arası yardım kuruluşları ve hükümetler, savaş bölgelerinde haber altyapısını güçlendirebilirler. Muhabirlerin irtibat kurma ve haber akışını sağlama konusundaki altyapı ve teknolojik dayanağı sağlayabilirler.” 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı