Prof. Dr. Köse, “Otizm, her 36 çocuktan birinde görülüyor”

Dünya Otizm Farkındalık Günü, insanların otizm konusunda şuur kazanması sağlayan özel günler ortasında yer alıyor.

Otizmli bireylerin, günlük yaşantılarının kolaylaştırılması ve toplumsal hayatta daha aktif bir role sahip olmaları için Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi bu alanda değerli çalışmalar yürütüyor. Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkez Müdürü Doç. Dr. Nilay Kayhan ve Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Kısmı Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Sezen Köse “Dünya Otizm Farkındalık Günü” ile ilgili bilgiler verdi.

Otizmin tarifiyle alakalı bilgi veren Prof. Dr. Sezen Köse ‘Otizm, nöro gelişimsel aksaklıklardan, farklılıklardan kaynaklı; toplumsal etkileşim ve bağlantı zorlukları, davranışsal farklılıklar, takıntılı ilgi alanları ve duyusal hassasiyetlerdir” dedi. Çocukluk devrinde erken teşhisin değerini vurgulayan Prof. Dr. Köse “Otizm belirtileri; yaş ve zihinsel kapasiteye nazaran değişiklik gösterir. Bu belirtilerden birinci fark edilenler göz temasındaki ve ismine seslenince cevap vermedeki yetersizliklerdir. Tekrar ortak dikkat eksikliği, işaret etmeme, sevinçlerini ve ilgilerini paylaşmadaki yetersizlikler de erken periyotta kendini göstermektedir. Tıpkı vakitte toplumsal etkileşim ve karşılıklı bağlantının eksikliği, dil-konuşma hünerlerinde yetersizlik, gecikme ve farklılıklar, uyku sıkıntıları, beslenme zahmetleri, yeniliklere açık olmama, değişimlere ahenk sağlama zahmetleri, yaşıtları ile bağlantı kuramama, yaşına uygun olmayan seviyede ağır, kısıtlı ve takıntılı ilgi alanları öbür belirtiler ortasında gösterilebilir. Otizmli olguların yüzde 35-40 kadarında zihinsel yetersizlik bulunurken yaklaşık yüzde 60 olgunun zihinsel seviyesi olağan sonlardadır. Yani sanılanın tersine otistik her bireyde zihinsel yetersizlik yoktur. Bilhassa çocukluk devrinde bu belirtilerin fark edilmesi ve çocuğun erkenden özel eğitime yönlendirilmesi gerekir. Bu noktada en kıymetli nokta otizm kuşkusu duyulduğu an çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından muayene edilip değerlendirilmesidir. Bilhassa literatürde yapılan çalışmalar gösteriyor ki annelerin çocuklarında bir farklılık olduğu istikametindeki sezgileri çoğunlukla haklı çıkmakta. Bu nedenle çocuğunun ruhsal ve toplumsal gelişimsel süreci ile ilgili kaygısı olan her annenin sesine kulak vermek ve detaylı değerlendirmeler yapmak çok önemli” dedi.

Ege Üniversitesi otizmli bireylerin yanında oluyor

Otizm farkındalığının kıymetine dikkat çeken Prof. Dr. Köse, “Otizm belirtileri vakit içerisinde farklı formlarda kendini gösterebilir. Toplumsal etkileşimde zorlanan otistik bireyler bilhassa oyun ve okul çağında akran zorbalığına maruz kalıyor. Birtakım otizmli bireyler birden fazla vakit akademik muvaffakiyet elde etmiş de olsalar, toplumsal ömür ve istihdam elde etme konusunda zorluklar yaşamaktadırlar. Bu nedenlerle otizm farkındalığının çok küçük yaşlarda toplumca benimsenmesi otistik bireylerin ve ailelerinin en büyük destekçisi olacaktır. Yapılan son çalışmalara nazaran otizmin her otuz altı çocuktan birinde görüldüğü, yani her ilkokul sınıfında bir otistik çocuk olabileceğini söyleyebiliriz. Bilhassa Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde özel eğitime gereksinimi olan, konuşma zorlukları çeken, üstün yetenekli öğrencilere alanında uzmanlaşmış öğretmenlerle hem otistik bireylere hem de ailelerine uygun bir ortam sağlama emeliyle çalışmalarımızı sürdürüyoruz” dedi

“Erken teşhis sonrası bütüncül bir bakış açısı uygulanmalı”

Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkez Müdürü Doç. Dr. Nilay Kayhan ise, “Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların erken periyottan itibaren eğitimlerine yönelik sistematik, destekleyici ve kapsayıcı öğrenme ortamlarının oluşturulması temeldir. Bu süreçte farklı disiplinlerden uzmanların aile ve çocuğa yönelik koordineli bir biçimde planlama yapmaları; ayrıyeten izleme çalışmalarına yer vermeleri, hizmetlerin sürdürülebilir olması gerekmektedir. Bütüncül biçimde eğitim, sıhhat, toplumsal hizmetlerin erişilebilir olması; ailelere yönelik iştirakçi planlamalara yer verilmesi gerekmektedir. Bir öbür kıymetli faktör erken çocukluk süreci dahil eğitim ortamlarında bireyi temel alan planlamaların nitelik göstergeleridir. Bu nedenle üniversal dizayna dayalı uygulamalar ile öğretimsel uyarlamalar öne çıkmaktadır. Kapsayıcı yaklaşımların muvaffakiyete ulaşmasında ise en değerli faktör, uygulamalarda tesirli müdahalelere, ispata dayalı uygulamalara yer verilerek, izleme kıymetlendirme çalışmalarının benimsenmesidir. Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı olan çocukların erken devir irtibat, lisan, toplumsal maharetlerinin desteklenmesi gelişimsel bütünlük açısından değerli görülmektedir” diye konuştu.

“Hak temelli bir eğitim ideolojisi benimsenmeli”

Doç. Dr. Kayhan, “Bireylerin okul öncesi dâhil olmak üzere okul çağında eğitime tam erişimleri sağlanmalı, ferdi ve küme özel eğitim hizmetlerinden yararlanmalarına dönük düzenlemeler yapılarak, izlenmelidir. Öğretimlerinden sorumlu öğretmenlerin tesirli öğretim planlamalarına, ispata dayalı uygulamalara yer vermeleri gerekmektedir. Öğretmenlerin OSB hakkındaki bilgi, maharetleri yetkinlikleri değerli olup; bilimsel destekli ve delil temelli uygulama hünerlerinin geliştirilmesi, süreçte aile ile iş birliği sağlanması gerekmektedir. OSB olan öğrencilerin eğitiminde teşhisten müdahaleye yönelik bir perspektif çizilerek, delile dayalı uygulamalara yer verilmeli, sınıf içi ve sınıf dışı ortamlarda toplumsal yaşama tam iştirakleri desteklenmelidir. Eğitim sıhhat, toplumsal hizmet, istihdam ve toplumsal yaşama tam iştirakleri için yasal düzenlemeler, izleme kıymetlendirme dataları temel alınmalıdır. Sonuç olarak her çocuğun nitelikli eğitim hakkının ferdi gelişimsel farklılıklarına nazaran koordine edildiği, yasal desteklerin öncelendiği ve hak temelli bir eğitim ideolojisinin benimsendiği kapsayıcı yaklaşımlar; erken çocukluk ve okul öncesinden itibaren OSB’li çocukların en temel insan hakkıdır” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı